منظور از عیوب انکساری چشم چیست و چگونه درمان می شود؟

چشم ‌ها یکی از مهمترین اعضای بدن هستند که باید نسبت به مراقبت از آن کاملاً هوشیار بود. چشم نیز مانند دیگر اعضای بدن دچار عیب و نقص خواهد شد. این عیب و نقص که باعث تاری دید و اختلال در بینایی خواهد شد، به اصطلاح عیوب انکساری چشم نامیده می‌شود. عیوب انکساری چشم در دو دهه اخیر جز بیماری‌های رایج محسوب شده است که افراد در رنج ‌های سنی مختلف به آن دچار شده‌اند. انکسار، به شکست نور هنگام عبور آن از یک ماده به ماده ی دیگر با جنس متفاوت گفته می شود. بینایی هنگامی حاصل می شود که پرتوهای نور در هنگام عبور از قرنیه و عدسی دچار شکست شده و پس از آن، نور بر روی شبکیه متمرکز می شود.

شبکیه پرتوهای نور را به پیام هایی تبدیل می کند که از طریق عصب بینایی به مغز فرستاده می شود و در نهایت، مغز این پیام ها را به صورت تصاویری تفسیر می کند که ما می بینیم. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که قرنیه و عدسی نمی‌توانند تصاویر مشاهده شده در دنیای خارج را بر روی عدسی تمرکز کنند. نتیجه این اختلال می‌تواند تاری شدید باشد و از طرفی در هر سن و زمانی ممکن است رخ دهد. عیوب انکساری راه ‌های درمانی متفاوتی دارند که با توجه ‌به سن و وضعیت افراد انتخاب می‌شوند. اگر این عارضه زود تشخیص داده شود با روش های کم‌ خطر مانند عینک اصلاحی و لنزهای تماسی قابل‌ رفع است. در صورتی‌که تشخیص این اختلال در مدت ‌زمان طولانی صورت گیرد ممکن است تنها با جراحی انکساری قابل‌ رفع باشد.

عیوب انکساری چیست؟

عیوب انکساری اشکالاتی هستند که در سیستم اپتیکی چشم وجود داشته و باعث میشوند که انکسار نور به طور طبیعی اتفاق نیفتد و در نتیجه تصویر واضحی از اشیاء بر روی شبکیه تشکیل نشود. این اشکالات شامل نزدیک بینی ، دوربینی ، آستیگماتیسم و پیرچشمی می باشند و معمولاً با عینک قابل اصلاح هستند. به این بیماری ها ضعف چشم هم اطلاق میشود. علت و مکانیزم ایجاد عیوب انکساری، عدم هماهنگی قدرت انکساری چشم با اندازه کره چشم (فاصله قدامی-خلفی چشم) می باشد.

دلایل ایجاد عیوب انکساری چشم

• عوامل ژنتیکی: یکی از عوامل مهم در ایجاد عیوب انکساری، ژنتیک است. افرادی که والدین یا اجدادشان مشکل چشمی داشته ‌اند، احتمالاً در معرض خطر بیشتری برای انتقال این عیوب به نسل بعدی هستند.
• فعالیت چشم: استفاده نامناسب و طولانی مدت از تلفن‌همراه، کامپیوتر یا خواندن در شرایط نور کم می‌تواند به چنین مشکلاتی منجر شود. همچنین فعالیت ‌های زیاد در محیط‌ های با نور بیش از حد (مثل مشغول کار کردن در روز) می‌تواند باعث فرسودگی چشم و تغییر در شکل کره چشم شود.
• عوامل محیطی: محیط ‌های خشک، گرم یا گرد و غباری می‌توانند باعث تحریک چشم و ایجاد تغییرات در تشکیل لایه‌ های خارجی چشم شوند.
• سن: با پیشرفت سن، توانایی چشم در تنظیم کانون‌گذاری تصاویر کاهش می ‌یابد. این می‌تواند منجر به ایجاد عیوب انکساری مرتبط با سن شود.
• مشکلات سلامت عمومی: برخی بیماری ‌ها می‌توانند به شکل غیرمستقیم عواملی در ایجاد عیوب انکساری چشم باشند. به عنوان مثال، دیابت می‌تواند منجر به تغییرات در عروق و بافت‌های چشم شود که باعث تغییر در شکل چشم می‌شود.
• تاریخچه جراحی یا صدمه: جراحی‌های قرنیه یا لنز داخل چشم، یا حتی صدمات فیزیکی به چشم می‌توانند تغییرات در شکل چشم و ایجاد عیوب انکساری ایجاد کنند.

انواع عیوب انکساری چشم

نزدیک بینی ( میوپی )

در این اختلال، به دلیل طولانی تر بودن قطر قدامی خلفی کره چشم و یا افزایش انحنای قرنیه، تصویر اشیاء، جلوی پرده شبکیه تشکیل می شود و شما در مشاهده اشیاء دور دچار مشکل می شوید. این اختلال که اغلب ارثی می باشد معمولاً در سنین ۸ تا ۱۲ سالگی تشخیص داده می شود. در دوران بلوغ با افزایش رشد، شدت آن افزایش می یابد و در ۲۰ تا ۴۰ سالگی تقریباً ثابت باقی می ماند خطر مهم در این اختلال، به خصوص در نزدیک بینی شدید، جدا شدگی شبکیه است.

دور بینی ( هیپروپی )

در این اختلال که ناشی از کوتاه بودن قطر قدامی- خلفی کره چشم یا کاهش انحنای قرنیه می باشد، تصویر اشیاء در پشت پرده شبکیه تشکیل می شود. فرد هم اشیاء نزدیک و هم اشیاء دور را تار می بیند؛ اما تاری دید نزدیک شدیدتر از تاری دید دور است. این اختلال که مانند نزدیک بینی، اغلب ارثی می باشد با افزایش سن و کاهش قدرت تطابق عدسی، تشدید می شود.

پیر چشمی

در سنین جوانی، عدسی چشم بسیار انعطاف پذیر بوده، قطر آن برای دیدن اشیاء دور و نزدیک به راحتی تغییر می کند. بعد از سن ۴۰ سالگی، عدسی سفت تر می شود و قابلیت تطابق خود را از دست می دهد، در نتیجه فرد دیگر به راحتی قادر به مطالعه و انجام کارها از فاصله نزدیک نیست. این حالت پیر چشمی نامیده می شود که در غیاب سایر بیماری ها، یک حالت طبیعی تلقی می شود؛ ولی ممکن است همراه با سایر اختلالات از قبیل نزدیک بینی، دوربینی و یا آستیگماتیسم باشد.

آستیگماتیسم

آستیگماتیسم اختلال بسیار شایعی است و اکثر افراد درجاتی از این اختلال را دارند. آستیگماتیسم شدید در اغلب موارد ارثی است. قرنیه طبیعی صاف وگرد است و انحنای آن در همه محورها یکسان است. آستیگماتیسم معمولاً زمانی اتفاق می افتد که سطح قرنیه دارای انحنای غیر قرینه باشد. در این حالت به دلیل انکسار غیر قرینه امواج نورانی در قسمت های مختلف قرنیه، تصاویر به طور دقیق بر روی شبکیه متمرکز نمی شوند و هم تصویر اشیاء دور و هم اشیاء نزدیک، تارتر از حالت طبیعی به نظر می رسند. در این اختلال، قرنیه به جای حالت کروی شبیه مقطعی از توپ بیس بال می باشد، که این حالت، باعث می شود تا تصویر اشیاء، در دو نقطه جداگانه بر روی شبکیه تشکیل شود.

علائم عیوب انکساری چشم

علائم عیوب انکساری چشم عبارت‌اند از:

• تار دیدن
• دو برابر دیدن
• دیدن یک درخشش با دیدن نورهای روشن ظاهر می‌شود.
• افراد از سردرد و میگرن رنج می برند.
• خستگی چشم
• مشکل در تمرکز بر خواندن

در صورت بروز این علائم مهم است که با پزشک خود مشورت کنید. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به تغییرات دائمی بینایی شود.

عوامل موثر در بروز عیوب انکساری چشم

شکل قرنیه، قدرت عدسی چشم و اندازه چشم عواملی هستند که مسئول واضح بودن تصاویر اشیا بر روی شبکیه می‏ باشند. برای اینکه فردی بدون عینک بتواند بینایی کاملی داشته باشد لازم است تمامی این اجزا در تناسب با یکدیگر باشند. در غیر این صورت عیوب انکساری شامل نزدیک بینی، دوربینی، پیرچشمی و آستیگماتیسم است. ایجاد عیوب انکساری چشم باتوجه‌ به نوع اختلال می‌تواند متفاوت باشد. به طور مثال در نزدیک‌ بینی افراد مستعد، کودکان 8 تا 12 سال هستند که می‌بایست برای کنترل شرایط در مدت ‌زمان‌های کوتاه، معاینه‌ای از طرف پزشک صورت گیرد. در اختلال دوربینی، بیشتر افرادی مستعد ابتلا به این بیماری هستند که پدر، مادر، خواهر، برادر و بستگان نزدیک آنها دچار این اختلال هستند. به‌ طورکلی افراد در هر سن و شرایطی هستند می‌بایست وضعیت چشمی خود را به‌ صورت منظم بررسی کنند. مبتلا شدن به این اختلال تنها شامل کودکان یا افراد مسن نمی‌شود.

عیوب انکساری چشم کودکان

عیوب انکساری و تنبلی چشم در کودکان، رایج‌ترین اختلال درگذشته تا به امروز بوده است. اگر این اختلال در بینایی به ‌سرعت شناسایی و درمان نشود امکان تبدیل آن به تنبلی چشم در بزرگسالی وجود دارد. تنبلی چشم به معنای کاهش دید در چشم با وجود اصلاح عیوب انکساری است. ازآنجایی‌که در بیشتر مواقع این اتفاق تنها در یک ‌چشم رخ می‌دهد و ضایعه‌ای به ‌صورت شهودی در چشم دیده نمی‌شود، تشخیص آن بسیار سخت‌تر است. علت به ‌وجودآمدن این مشکل می‌تواند اختلاف عیوب انکساری در چشم‌ ها باشد. گاهی از چشمی که مشکلی ندارد کار بیشتری کشیده می‌شود و در نهایت چشمی که دچار اختلال است توسط فرد تشخیص داده نمی‌شود.

زمانی که تنبلی چشم در کمتر از سه‌ سالگی درمان نشود امکان درمان آن در سنین بالاتر گاهی مشکل و گاهی غیرممکن است. در کودکان، عیوب انکساری ممکن است بر میزان مطالعه کودک تأثیر بگذارد و تأثیر منفی بر یادگیری کلی داشته باشد. حتی می تواند منجر به تخریب دائمی و غیرقابل اصلاح بینایی بنام آمبلیوپی انکساری شود.

کدام عیوب انکساری خطرناک است؟

هرگونه تغییر در چشم که باعث بروز مشکل در بینایی شود را عیوب انکساری می‌گویند که از کلیات آن می‌توان به بیماری نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم اشاره کرد. نزدیک بینی شدید می تواند خطر سایر بیماری های چشمی مانند جدا شدن شبکیه را افزایش دهد.

پیشگیری از عیوب انکساری

عیوب انکساری قابل پیشگیری نیست؛ اما با معاینه چشم تشخیص داده می شود. در طول معاینه برای آزمایش عیوب انکساری چشم، چشم پزشک یا اپتومتریست شما ممکن است آزمایشهای متعددی را برای مشخص کردن نوع خطای چشم شما استفاده کند. معمولاً آنها برای این منظور از تست هایی مانند تست حدت بینایی، معاینه رتینوسکوپی و دستگاه اتورفرکتومتر استفاده می کنند.

تست حدت بینایی

آزمایش حدت بینایی توانایی هر چشم در مشاهده جزئیات و تمرکز کردن بر روی اشیاء نزدیک و دور را اندازه گیری می کند. برای این منظور اپتومتریست هر چشم را به صورت جداگانه بررسی می کند و در ادامه نیز هر دو چشم با هم بررسی می شوند. در این آزمایش معمولاً از یک فاصله مشخص حروف بر روی نمودار به بیمار نشان داده می شوند و آخرین موردی که فرد می تواند بخواند یا جهت آن را تشخیص دهد به وضوح سطح بینایی او را نشان می دهد.

رتینوسکوپی

رتینوسکوپ شامل استفاده از یک ابزار دستی و کوچک به نام رتینوسکوپ است که توسط اپتومتریست پرتویی از نور را در داخل چشم بیمار پخش می کند. در حالی که اپتومتریست نور را به صورت افقی و عمودی بر روی هر چشم حرکت می دهد، می تواند حرکت نور منعکس شده از پشت چشم را مشاهده کند. به این ترتیب متخصص، الگوهای بازتاب را از شبکیه مشاهده می کند که او را قادر می سازد تا نوع دقیق عیوب انکساری چشم را تعیین نماید.

دستگاه اتورفرکتومتر

از دستگاه اتورفرکتومتر برای بررسی سریع تر و راحتتر عیب انکساری چشم ها استفاده می شود و به سرعت نوع و میزان عیب انکساری چشمان شما مشخص می شود. البته لازم به ذکر است که در کنار این دستگاه انجام رتینوسکوپی به دلیل دقت بالاتر ضروری می باشد.

روشهای درمان عیوب انکساری چشم

قبل از تعیین روش مناسب، لازم است معاینات کاملی از چشم به عمل آید تا مواردی مانند میزان عیوب انکساری، ضخامت قرنیه و توپوگرافی قرنیه مشخص شوند و از سلامت چشم اطمینان حاصل شود. سپس با در نظر گرفتن سن، شغل، وضعیت جسمی ، سابقه بیماری و سایر اطلاعات می توان در مورد بهترین انتخاب تصمیم گرفت. بهتر است این انتخاب را به چشم پزشک خود واگذار نمایید.

روش های اصلاح عیوب انکساری

عینک

استفاده از عینک آسان ترین روش اصلاح عیوب انکساری است. تعویض نمره عدسی آن به راحتی انجام می گیرد ودر ضمن باعث محافظت چشم ها در مقابل نور خورشید نیز می شود. برای اصلاح پیر چشمی می توان از عینک های دو کانونی استفاده کد که قسمت پایینی آن برای مطالعه مورد استفاده قرار می گیرد.

لنزهای تماسی

در حال حاضر لنزهای تماسی متعددی در دسترس می باشند. انتخاب نوع مناسب لنز چشمی بستگی به نوع عیب انکساری و روش زندگی و فعالیت های معمول فرد دارد. لنزهای تماسی و عینک با تمرکز نور بر روی پرده شبکیه باعث تصحیح بینایی می شوند.

جراحی عیوب انکساری

اکثر روش های جراحی عیوب انکساری با اصلاح انحنای قرنیه ( پنجره شفاف جلوی چشم )، باعث بهبود بینایی می شوند. در درمان نزدیک بینی، با انجام جراحی، انحنای قرنیه کاهش یافته، قدرت انکساری قرنیه کم می شود و این مضوع باعث تشکیل تصویر بر روی پرده شبکیه می شود. در جراحی دوربینی نیز دقیقاً عکس این موضوع اتفاق می افتد. در آستیگماتیسم که انحنای قرنیه در یک جهت با جهات دیگر آن متفاوت است، جراحی باعث اصلاح انحنای قرنیه در محور آستیگماتیسم و یکسان شدن انحنا در همه محورها می شود.

روش های شایع جراحی عیوب انکساری

1. لیزیک (LASIK)
2. فمتولیزیک ( Femto LASIK )
3. PRK
4. لازک (LASEK )
5. اپی لیزیک ( EpiLASIK )
6. کاشت لنز داخل چشمی ( Phakic IOL )

• عمل لیزیک

لیزیک تلفیقی از یک جراحی میکروسکوپی و لیزر اکسایمر است که جهت اصلاح نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم به کار می رود. در لیزیک ابتدا با استفاده از یک وسیله تخصصی به نام میکرو کراتوم، یک لایه بسیار نازک از قرنیه ( فلپ ) برش داده می شود. سپس لیزر اکسایمر به سطح زیرین این لایه تابانده می شود و مجدداً فلپ در محل اولیه خود قرار می گیرد. فلپ پس از چند دقیقه سر جای خود می چسبد و هیچ نیازی به بخیه نیست.

• فمتولیزیک

فمتولیزیک یکی از جدیدترین روش های اصلاح نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم بوه و آخرین نوآوری در اصلاح عیوب انکساری است که در آن فلپ قرنیه با کمک لیزر فمتوسکند (Femtosecond) برش داده می شود.از نظر مراحل انجام جراحی، فمتولیزیک بسیار شبیه روش قبلی است.اختلاف اساسی بین لیزیک و فمتولیزیک در نحوه ایجاد برش قرنیه (فلپ) است. در حقیقت فمتولیزیک روش پیشرفته لیزیک است که در آن برای برش دادن قرنیه به جای میکرو کراتوم از لیزر استفاده می شود و به همین دلیل بنام لیزیک تمام لیزری ( All laser LASIK ) یا جراحی بدون تیغ نیز معروف شده است.

در حال حاضر، فمتولیزیک از پرطرفدارترین روش های اصلاح عیوب انکساری در اروپا و آمریکا است. فمتولیزیک علاوه بر اینکه تمام ویژگی های عمل لیزیک مانند سرعت بالای بهبود دید، رفع سریع درد و امکان بازگشت سریع به زندگی روزمره را فراهم می کند، با توجه به انجام تمام مراحل با لیزر و حذف نیاز به میکروکراتوم، دقت و سلامت بی نظیری را به ارمغان می آورد.

• پی آر کی

در این روش PRK لایه اپی تلیال قرنیه ( خارجی ترین لایه قرنیه ) برداشته می شود و با استفاده از لیزر اکسایمر سطح قرنیه تراش داده می شود و به این ترتیب عیوب انکساری اصلاح می شود.

• لازک

روش لازک LASEK نوع تغییر یافته PRK می باشد. در روش LASEK چشم پزشک از یک محلول الکلی جهت برداشت لایه اپی تلیوم قرنیه استفاده می کند. سپس لیزر اکسایمر بر روی قرنیه تابیده می شود و مجدداً لایه اپی تلیوم در محل اولیه قرار می گیرد. این روش در حال حاضر طرفداران کمتری دارد و عملاً PRK جایگزین آن شده است.

• اپی لیزیک

اپی لیزیک همانند PRK و LASEK جزء اعمال سطحی قرنیه است. در این روش نیز همانند LASEK اپی تلیوم قرنیه در پایان عمل حفظ می شود؛ اما دراین روش به جای الکل از تیغه مخصوصی به نام اپی کراتوم برای برداشتن اپی تلیوم استفاده می شود. این روش مزیت خاصی نسبت به PRK ندارد و در حال حاضر تقریباً منسوخ شده است.

• کاشت لنز داخل چشمی Phakic IOL) Phakic Intra Ocular Lens )

لنز داخل چشمی برای افرادی که درجات بالایی از عیوب انکساری داشته و یا قرنیه بسیار نازکی دارند و عیب انکساری آنها با جراحی لیزری قرنیه قابل اصلاح نمی باشد، کاربرد دارد. این لنزها در قسمت های مختلف چشم قرار داده می شوند. دو نوع لنزی که امروزه کاربرد بیشتری دارند لنز آرتیزان (Artisan) و لنز ICL می باشند که اولی در داخل اتاق قدامی قرار می گیرد و با استفاده از دو گیره بر روی عنبیه ثابت می شود. لنز ICL در اتاق خلفی و بر وری عدسی طبیعی بیمار قرار داده می شود.

• علت تاری دید چشم و راه های درمان آن
  تاریخ انتشار : 1400-11-25تاریخ بروز رسانی : 1400-12-03