روشهای درمانی تومورهای حدقه

فضاى حدقه يا اربيت ، فضایی است محتوى چشم ، عضلات ، عروق و اعصاب. حدقه يکى از متراکم ترين فضاهاى بدن از نظر تنوع بافتى ، به گونه اى که از دوازده زوج عصب مغزى ، چهار زوج ان در اين فضاى کوچک قرار دارند . فضايى که حجم ان حدود سى ميلى ليتر مى باشد . نتيجه اين تراکم سختى اعمال جراحى در اين فضاست که به راحتى و حتى در دست جراحان متبحر مى تواند منجر به اسيب به اعصاب و عروق و خونريزى شود که مى تواند با دوبينى، افتادگى پلک و حتى نابينايى همراه شود . بنابراين جراحى در اين فضا نياز به برنامه ريزى صحيح و درک کامل پزشک و بيمار از عوارض احتمالى دارد .

تومور حدقه چیست؟

مانند هر نقطه اى از بدن در فضاى حدقه نيز تومورهاى خوش خيم و بدخيم وجود دارند که منشا آنها مى تواند از بافتهاى مختلفی ازجمله عروقى، استخوانى، عصبى و سلولهاى اوليه باشد و يا حتى از بافتهاى مجاور مثل سينوس با بافتهاى دوردست مثل سيستم گوارشى يا تنفسى به اربيت تهاجم کنند. پيش اگهى تومورهاى مختلف برحسب محل و نوع انها متفاوت است. برخى به راحتى قابل درمان هستند و برخى مى توانند مرگبار باشند .تشخيص اوليه برحسب شرح حال ، معاينه و تصوير بردارى گذاشته مى شود هر چند تشخيص نهايى اغلب پس از نمونه بردارى و براساس جواب پاتولوژى مشخص مى شود . بنابراين در ابتدا ليستى از تشخيصهاى افتراقى وجود دارد که در نهايت ممکن است تغيير کند .

تشخیص تومورهای حدقه

برحسب تشخيص اوليه ممکن است براى برخى توده هاى خوش خيم يا برخى توده هاى عروقى غير قابل جراحى، صرفا پيگيرى انجام شود و تا زمانيکه اختلال ديد يا اختلال حرکت چشم رخ ندهد، هيچگونه جراحى انجام نشود زيرا گاها عوارض جراحى در مقابل پيگيرى ساده قابل پذيرش نيست .در موارد ديگر جراحى مى تواند يک انتخاب باشد که به صورت خروج کامل تومور مخصوصا در توده هاى خوش خيم يا صرفا نمونه بردارى مخصوصا در تومورهاى ارتشاحى غير قابل خروج ،جهت تشخيص نهايى باشد .

درمان تومورهای حدقه

پس از مشخص شدن تشخيص نهايى و نمونه بردارى ،درمان تکميلى مى تواند شامل شيمى درمانى ، راديوتراپى و گاها تخليه چشم باشد .گاهى منشا اوليه تومور خارج از اربيت است مانند بدخيميهاى ريه ، پروستات و پستان که مى توانند به اربيت تهاجم کنند و درمان براساس منشا اوليه تومور و اغلب تسکينى مى باشد .گاها تومورهاى حدقه در محلى قرار دارند که جراحى صرفا به صورت کار گروهى با ساير رشته ها مخصوصا جراحان اعصاب يا جراحان گوش و حلق و بينى ممکن است و هر گروهى فسمتى از تومور را مورد جراحى قرار مى دهد.

مراقبتها و عوارض جراحى تومورهای حدقه

جراحى حدقه اربيتوتومى نام دارد که براساس محل تومور از مسيرهاى مختلفى ورود به حدقه صورت مى گيرد . برشها برحسب نياز مى تواند از طريق پوست يا ملتحمه باشد .همانگونه که ذکر شد جراحى در حدقه به خصوص در قسمتهاى خلفى و پشت کره چشم با عوارض متعددى مى تواند همراهى داشته باشد . مانند هر جراحى ديگرى در بدن لازم است بيمار از شرايط سلامتى عمومى مناسبى جهت بيهوشى احتمالى برخوردار باشد.

بايد از مصرف داروهاى ضدانعقاد خون مانند اسپرين يا پلاويکس يک هفته قبل از عمل خوددارى شود . در مورد بيماران قلبى اين امر طى مشاوره با متخصص قلب صورت مى پذيرد .مصرف داروهايى مانند وارفارين ، هپارين ، داروهاى مسکن ، ويتامين اى و قرص سير ، لازم است به پزشک معالج اطلاع داده شود .ديابت و فشار خون بايد کاملا کنترل شده باشد .عوارض جراحى مى تواند شامل دوبينى گذرا يا دائم به علت دستکارى عضلات خارج چشمى، گشاد شدن مردمک ، خونريزى حدقه و گاها نابينايى باشد .

عارضه اورژانسى که پس از جراحى مى تواند رخ دهد و نياز به مداخله فورى دارد ،خونريزى فضاى حدقه است . پس از هر دستکارى در اين فضا ممکن است عروق کوچک چندين ساعت تا چندين روز پس از اتمام جراحى شروع به خونريزى خونريزى کنند .با توجه به کوچک بودن فضا ، حتى مقادير کم خونريزى مى تواند باعث فشار بر روى عصب بينايى شده و باعث اختلال ديد يا نابينايى گردد.علايم خونريزى حدقه شامل درد خيلى شديد ، بيرون زدگى چشم ، محدوديت حرکت چشم، کاهش ديد و تجمع خون در زير ملتحمه يا داخل پلک مى باشد . در اين موارد به صورت اورژانس بايد زخم باز شود ، لخته هاى خون تخليه شده و محل خونريزى کوتر شود تا بتوان ديد چشم را حفظ نمود .

در برخورد با تومورهاى حدقه تنها گروه کوچکى از متخصصين داراى تجربه و صلاحيت کافى مى باشند که با توجه به گستردگى انواع تومورها برنامه ريزى دقيق لازم است و درمانها مى تواند شامل پيگيرى ، جراحى ، شيمى درمانى و يا راديوتراپى باشد.